Sekcja Pytania i Odpowiedzi

Obecnie istnieją dwa typy preparatów, które można przyjmować w okresie starania się o dziecko i w trakcie ciąży.

Bardzo często zdarza się jednak, że kobiety w trakcie ciąży nie wymagają leczenia, ponieważ ciąża jest okresem immunotolerancji – w tym czasie proces autoimmunologiczny jest wygaszany.

Jeżeli jednak kobieta nie przyjmowała terapii w czasie ciąży, to mimo wszystko po porodzie powinna jak najszybciej do niej wrócić, ponieważ w okresie połogu istnieje zwiększone ryzyko rzutu. Dostępne są terapie, które można przyjmować w trakcie karmienia piersią – nie niosą one żadnego zagrożenia dla dziecka. Ilość substancji, które trafiają do mleka matki, jest śladowa, a dodatkowo, jako że są to białka, automatycznie są one trawione w przewodzie pokarmowym dziecka i wydalane. Zachęcam także do karmienia piersią – szczególnie na początku – ponieważ zmniejsza to ryzyko wystąpienia rzutu.

Proszę o skontaktowanie się z lekarzem prowadzącym, który dobierze odpowiednią do Pani stanu terapię.

PL2209301408

Prążki oligoklonalne to przeciwciała produkowane przez limfocyty B. Jeden typ tych limfocytów produkuje tylko jeden określony typ przeciwciał. Typ prążków oligoklonalnych określany jest na podstawie ich lokalizacji – mogą znajdować się tylko w płynie mózgowo-rdzeniowym, zarówno w płynie mózgowo-rdzeniowym jak i w surowicy lub tylko w surowicy.

Dla stwardnienia rozsianego typowy jest typ 2 – obecność prążków oligoklonalnych, czyli przeciwciał produkowanych przez kilka klonów limfocytów B, które znajdują się tylko w płynie mózgowo-rdzeniowym. Oznacza to, że mamy do czynienia z pobudzeniem układu immunologicznego w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN), co nie powinno mieć miejsca. W ośrodkowy układzie nerwowym nie powinno być komórek immunokompetentnych. Jeżeli się tam znajdują i zaczynają produkować przeciwciała to znaczy, że jakiś proces rozpoczyna się w OUN (np. początek SM, choroby autoimmunologicznej).

Proszę pamiętać, że diagnostyka różnicowa nie jest taka prosta. Prążki oligoklonalne nie są patognomiczne, czyli nie są typowe tylko dla stwardnienia rozsianego. Mogą występować w każdej chorobie z autoagresją, która związana jest z OUN. Pojawienie się prążków oligoklonalnych nie oznacza diagnozy stwardnienia rozsianego – aby móc ustalić taką diagnozę należy zrobić dodatkowe badania diagnozujące, tj. rezonans magnetyczny.

PL2209301408

Zadane pytanie zawiera za mało danych niezbędnych do udzielenia pełnej odpowiedzi.

Zapalenie nerwu wzrokowego jest oddzielną jednostką chorobową. CIS rozpoznajemy wtedy, kiedy istnieją inne dane wskazujące, że diagnoza idzie w kierunku rozpoznania stwardnienia rozsianego. Jeżeli nie ma ognisk w rdzeniu kręgowym i w mózgu oraz nie było żadnych innych objawów – jest to tylko pozagałkowe zapaleniu nerwu wzrokowego i nie można mówić o CIS.

Należy pamiętać, że zapalenie nerwu wzrokowego może występować nie tylko w stwardnieniu rozsianym, ale także w innych chorobach demielinizacyjnych, tj. zapaleniu rdzenia i nerwów wzrokowych oraz innych rzadszych chorobach autoimmunologicznych.

W tym przypadku, po przebyciu zapalenia nerwu wzrokowego, bardzo ważna jest obserwacja, która powinna być dosyć szeroka. Taki pacjent powinien być pod opieką  okulisty i neurologa oraz wykonywać regularne badania rezonansu magnetycznego. Regularnie oznacza: po pół roku od diagnozy i następnie znowu po pół roku, a po tym okresie, jeżeli nie pojawią się żadne zmiany, raz na rok oraz oczywiście wtedy, kiedy pojawią się inne objawy. Warto także wykonać badanie rezonansu rdzenia szyjnego oraz piersiowego, bo czasem znajdują się tam nieujawnione ogniska.

PL2209301408

Lekarz POZ nie może wypisać leków immunomodulujących stosowanych w leczeniu SM, ponieważ zgodnie z obowiązującym programem lekowym w Polsce, do jego prowadzenia uprawnieni są tylko i wyłącznie lekarze neurolodzy pracujący w określonych ośrodkach, które muszą spełniać opisane w programie kryteria.

Zgodnie z założeniem programu lekowego oprócz tego, że pacjent odbiera leki co kilka miesięcy (zazwyczaj raz na 3 miesiące), przeprowadzane są też badania, które oceniają bezpieczeństwo stosowanego leczenia. Lekarz powinien zbadać pacjenta, przeprowadzić krótki wywiad i ocenić sytuację. Jeżeli znamy pacjenta wiele lat, wiemy jak chodzi i funkcjonuje – to nie musi być bardzo długie badanie, ale możemy zaobserwować, czy jest lepiej czy gorzej. To nie jest tylko i wyłącznie wydawanie leków.

 Leczenie SM oczywiście jest w wielu przypadkach bardzo skuteczne, ale niestety nie ma leków, które by nie miały działań niepożądanych i te wizyty są także po to, żeby ocenić bezpieczeństwo terapii i jej skuteczność.

Pacjenci mają tendencję do tak zwanej dyssymulacji –  czasami nie informują lekarza o swoich objawach, bo np. chcą wierzyć, że wszystko jest dobrze. Podczas takiej standardowej wizyty kontrolnej, neurolog może mieć szansę wyłapać sytuacje, w których terapia okazuje się jednak nieskuteczna.

W wyjątkowych sytuacjach można zapisać się na teleporadę, ale uważam, że wizyta raz na 3 miesiące jest bardzo ważnym elementem leczenia i mam nadzieję, że nie stanowi aż tak dużego obciążenia dla pacjentów.

PL2209301408

Rzeczywiście istnieje taka grupa pacjentów, u których zmiany demielinizacyjne wykrywane są przypadkowo. Są to osoby, które nie mają żadnych objawów, ale na przykład doznają urazu i w wykonanym wówczas rezonansie magnetycznym są wykrywane ogniska demielinizacyjne, bezobjawowe. Na tym etapie pacjent nie jest leczony, ale pozostaje pod obserwacją.

Nie wiemy, z jakiego powodu miała Pani wykonywane te badania. Jeżeli występowały jakiekolwiek objawy wskazujące na SM – coś co można byłoby nazywać rzutem – a dodatkowo wykryto zmiany w mózgu i w rdzeniu kręgowym, i są to zmiany typowo demielinizacyjne oraz stwierdzono typowe prążki oligoklonalne, to na podstawie aktualnych wytycznych, u takiej osoby można rozpoznać już SM, a nie tylko grupę ryzyka. Należy skonsultować wyniki badań ponownie z lekarzem neurologiem.

PL2209301408

W czasie ciąży, szczególnie w trzecim trymestrze, ryzyko rzutów spada, jednak nie znika ono zupełnie. Według charakterystyk produktów leczniczych leczenie w czasie ciąży i okresie karmienia piersią jest dopuszczone dla interferonów oraz octanu glatirameru. Przed pojęciem decyzji o odstawieniu lub kontynuowaniu leczenia tymi lekami w czasie ciąży należy wziąć pod uwagę bilans potencjalnego ryzyka i korzyści dla pacjentki i ciąży. Decyzja jest podejmowana indywidualnie i wcześniej należy z lekarzem przedyskutować wszystkie możliwe opcje. Stwardnienie rozsiane nie jest przeciwwskazaniem do porodu siłami natury, ani do znieczulenia w trakcie porodu.

PL2206074505 

Według charakterystyk produktów leczniczych leczenie w czasie ciąży i okresie karmienia piersią jest dopuszczone dla leków z grupy interferonów oraz octanu glatirameru. W przypadku pozostałych leków postępowanie przy planowaniu ciąży zależy od konkretnego leku, jednak generalnie terapię należy przerwać przed okresem starania się o poczęcie, ponieważ w badaniach na zwierzętach wykazano ich niekorzystny wpływ na ciążę. Okres jaki powinien upłynąć od zaprzestania leczenia do podjęcia prób poczęcia jest różny dla różnych leków. Odstawienie leczenia wiąże się ze wzrostem ryzyka rzutu, dlatego optymalnie przed próbami starania się o ciążę, choroba pacjentki powinna być w remisji tzn. nie powinny występować cechy aktywności choroby przez minimum 1-2 lata terapii. Pomimo tych wszystkich czynników jakie należy uwzględnić, zdecydowana większość pacjentek może powiększyć rodzinę bez negatywnych konsekwencji dla dziecka oraz przebiegu SM. Jednak cały proces powinien być zaplanowany wspólnie z lekarzem neurologiem.

PL2206074505 

Zaburzenia oddawania stolca dotykają około 40-70% pacjentów ze stwardnieniem rozsianym. Występują zatem dość często i wiążą się z istotnym zmniejszeniem jakości życia. Większa niepełnosprawność oraz liczne zmiany demielinizacyjne w rdzeniu kręgowym są czynnikami ryzyka zaburzeń wypróżnienia. Uszkodzenie dróg nerwowych odpowiadających za świadomą kontrolę nad defekacją w przebiegu SM najczęściej prowadzi do zaburzeń pod postacią zaparć. Znacznie rzadziej występuje nietrzymanie stolca czy utrata czucia wypełnienia odbytnicy i potrzeby defekacji. Zaburzenia oddawania stolca zwykle mają złożony charakter i wieloczynnikową przyczynę (zmniejszenie kontroli ośrodków nerwowych, osłabienie mięśni ściany brzucha, zburzenia czynności mięśni dna miednicy,  zaburzenia czucia w okolicy krocza, zła dieta, leki, czynniki psychologiczne i behawioralne, choroby współistniejące). W związku z tym prawidłowa ocena tych zaburzeń i wdrożenie odpowiedniego postępowania, często stanowią wieloetapowy, długotrwały proces, z wypróbowywaniem różnych metod leczniczych dostosowanych do typu dolegliwości – leków, ale również innych interwencji. W przypadku nasilonych lub uporczywych objawów często potrzebne jest leczenie pod nadzorem proktologicznym lub gastroenterologicznym. Należy pamiętać, że w przypadku problemów związanych z wypróżnieniem, warto zachować higieniczny tryb życia, tj. odpowiednią dietę bogatą w błonnik, a także odpowiednią ilość przyjmowanych płynów.

PL2206074505 

Elektrostymulacja funkcjonalna jest jedną z technik stosowanych w fizjoterapii. Polega ona na stymulacji elektrycznej nerwu obwodowego i w konsekwencji zwiększeniu aktywności mięśnia/mięśni przez ten nerw unerwianych, a które to mięśnie są słabsze w wyniku choroby mózgu lub rdzenia kręgowego. Elektrostymulacja funkcjonalna zwykle przyjmuje formę urządzenia, które pacjent mocuje w odpowiednim miejscu na ciele (np. na nodze) bezpośrednio w pobliżu nerwu, który ma być stymulowany. Obecnie nie ma wiarygodnych informacji z badań naukowych oceniających przydatność tej techniki u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym, w związku z tym nie ma zaleceń do jej rutynowego stosowania. Bywa jednak stosowana w SM u osób z opadaniem stopy (czyli niedowładem mięśni nogi skutkującym problemami z uniesieniem przedniej części stopy, powodującym, że w czasie chodu ta stopa zahacza o podłoże) i może u nich przynieść dobre rezultaty. W związku tym, że stosowanie tej metody zależy od ewentualnych indywidualnych wskazań, przed rozważeniem zakupu elektrostymulatora wskazana jest konsultacja z lekarzem lub fizjoterapeutą.

PL2206074505 

Kolejny rzut stwardnienia rozsianego może dotyczyć tego samego miejsca w ośrodkowym układzie nerwowym, co poprzedni. Dlatego u pacjenta po przebytym zapaleniu nerwu wzrokowego może dość do kolejnego zapalenia tego nerwu. Izolowany ból gałki ocznej nie jest wystarczający do rozpoznania zapalenia nerwu wzrokowego. Natomiast przy wystąpieniu nowych lub nasileniu istniejących objawów zawsze warto skonsultować się w lekarzem prowadzącym.

PL2206074505