Sekcja Pytania i Odpowiedzi
Producenci szczepionki przeciw odkleszczowemu zapaleniu mózgu podkreślają, że stosowanie jej u osób ze stwardnieniem rozsianym jest niewskazane.
PL2108194426
Opisane przez Panią objawy mogą sugerować stwardnienie rozsiane, ponieważ są to zmiany dość typowe dla tej choroby. Jeżeli nie było rzutu, a choroba trwa już 2 lata w sposób postępujący (niedowład kończyny dolnej nasilił się), to są spełnione kryteria postaci pierwotnie postępującej. Czas rozpoczęcia leczenia w przypadku stwardnienia rozsianego jest bardzo ważny, dlatego dalsza obserwacja pacjenta przez rok to zdecydowanie za długo. Leczenie w ramach programu lekowego NFZ tej postaci może i powinno być rozpoczęte od razu.
Stwardnienie rozsiane to choroba przewlekła trwająca całe życie i jest to choroba niezwykle heterogenna, co oznacza, że jest bardzo zmienna w zakresie objawów klinicznych i ich natężenia, w zakresie obrazu rezonansowego i w zakresie jej przebiegu.
Objawy stwardnienia rozsianego mogą być bardzo zróżnicowane, a wynika to z różnego rozmieszczenia zmian chorobowych w mózgu i rdzeniu. Na początku choroby zmiany często pojawiają się w nerwie wzrokowym, który de facto nie jest klasycznym nerwem, tylko wypustką w mózgu. Zmiany te prowadzą do zaburzeń widzenia. Jest to prawie zawsze zaburzenie widzenia jednooczne, z którym zmaga się ok. 50% pacjentów. Zaburzenia te mogą mieć różnych charakter np. przymglenia, mroczka centralnego lub pacjent może nie widzieć tylko górnej lub dolnej części pola widzenia. Objawy te zazwyczaj bardzo często ustępują samoistnie po kilkunastu dniach, co może być bardzo mylące dla pacjenta.
Kolejnym charakterystycznym objawem są zaburzenia czucia powodujące np. zmienne czucie dotyku, które powoduje, że dotykając przedmiot mamy wrażenie jakbyśmy dotykali go przez jakiś materiał. Takie zaburzenia mogą występować np. w dłoniach, na policzkach lub w innych miejscach ciała i utrzymują się przez pewien czas.
Kolejnymi oznakami stwardnienia rozsianego mogą być zaburzenia ruchowe, czyli niedowłady – na początku niewielkie rąk lub nóg. Mamy wrażenie, że przy wykonywaniu czynności bardziej złożonych, takich jak: zrobienie herbaty, mieszanie cukru czy podnoszenie przedmiotów, coś dzieje się z naszą ręką, robi się mniej sprawna, a wykonywane ruchy są mniej zgrabne. Zaburzenia kończyn dolnych mogą objawiać się osłabieniem kończyn dolnych po dłuższym chodzeniu.
Dodatkowo mogą pojawić się zaburzenia koordynacji, czyli problemy z wykonywaniem czynności celowych, np. chcemy położyć przedmiot w konkretnym miejscu i mamy problem z wycelowaniem w to miejsce. Z zaburzeniami koordynacji mogą łączyć się zaburzenia równowagi, czyli np. bardzo częste zawroty głowy, poczucie braku stabilności (wrażenie nierównej podłogi lub ściągania w jedną stronę) lub rzadziej wrażenie wirowania. Czasami zaburzenia równowagi mogą być połączone z nudnościami lub nawet wymiotami.
Wszystkie wymienione wyżej objawy mogą występować w różnych konstelacjach i w różnych nasileniach. Objawem stwardnienia rozsianego może być mrowienie palców dłoni lub mrowienie całej i dłoni i osłabienie ruchów stopy. W momencie pojawienia się takich objawów, trwających kilka dni, konieczna jest wizyta u neurologa w celu ich weryfikacji.
PL2108309974
Do tej pory nie dysponujemy danymi, które wskazywałyby na związek między COVID-19 a pogorszeniem stwardnienia rozsianego, dlatego w opisanym przypadku ogólne osłabienie i senność mogą wynikać z zespołu pocovidowego.
PL2108309974
Choroba Devica ma cięższy przebieg niż stwardnienie rozsiane, chociaż obie te jednostki chorobowe są bardzo podobne. Warto dodać, że zespół Devica jest choroba rzadką ośrodkowego układu nerwowego, nazywaną NMO.
Choroba Devica przez długi okres traktowany był jako wariant stwardnienia rozsianego – przełomem było wykrycie przeciwciał przeciwko akwaporynie 4, które obecnie skutecznie wykrywane są za pośrednictwem różnych testów laboratoryjnych. W tym przypadku istotne jest pobranie ich w odpowiednim czasie np. nie można wykonywać takich badań bezpośrednio po sterydoterapii, ponieważ nawet u niektórych pacjentów z pewną diagnozą, przeciwciała mogą nie zostać wykryte w badaniu. Natomiast w rozpoznawaniu SM istotne jest wykrycie w płynie mózgowo rdzeniowym prążków oligoklonalnych, które występują u ok. 85% chorych. W przypadku choroby Devica także mogą wystąpić, ale zdarza się to znacznie rzadziej – u 30-35% chorych. Warto dodać, że w stwardnieniu rozsianym średni wiek zachorowania oscyluje wokół 30 lat, a w przypadku choroby Devica jest to mniej więcej 10 lat później.
Różnice między tymi dwiema jednostkami chorobowymi widać także w obrazie histopatologicznym. Można powiedzieć, że choroba Devica powoduje większe spustoszenie – dochodzi przede wszystkim do uszkodzenia astrocytów, w których znajduje się właśnie akwaporyna 4 i na skutek działania przeciwciał następuje uszkodzenie astrocytów. Dochodzi do różnych zmian martwiczych, a w konsekwencji atrofii.
Charakterystycznym obrazem, który pozwala różnicować te dwie choroby jest badanie rezonansu głowy i rdzenia. Najczęściej zmiany demielinizacyjne w zespole Devica znajdują się głównie w rdzeniu szyjnym, natomiast w przypadku SM są to zmiany rozsiane występujące w mózgowiu. W chorobie Devica również mogą pojawić się zmiany demielinizacyjne w okolicy mózgu, ale występują one zazwyczaj wokół wodociągu mózgu, czyli wszędzie tam gdzie jest największe gromadzenie białka akwaporyny. Objawom zajęcia pnia mózgu mogą towarzyszyć symptomy tj. czkawka, wymioty, a czasem nawet uszkodzenie ośrodka oddechowego i to też u pacjentów nowo rozpoznanych może sugerować, że jest to choroba Devica.
Kolejnym elementem różnicującym obie jednostki chorobowe jest rozległość zmian demielinizacyjnych. Jeżeli zmiany obejmują minimum 3 segmenty, czyli jeśli pacjent ma takie ogniska opisane na wysokości na przykład C1, C2, C3 na to sugerują one, że trzeba zrobić badania w kierunku choroby Devica.
Jeżeli chodzi o różnice w obrazie klinicznym to w przypadku choroby Devica dochodzi do uszkodzenia przede wszystkim nerwów wzrokowych oraz rdzenia kręgowego, a to niesie implikacje kliniczne w postaci głównie niedowładu spastycznego lub kończyn dolnych i górnych. Niestety, u części pacjentów z chorobą Devica może dochodzić dodatkowo do innych objawów ośrodkowych i nietypowych tylko dla zajęcia rdzenia i nerwów wzrokowych. Charakterystyczną różnicą jest to, że rzut w przebiegu SM ma łagodniejszy przebieg kliniczny. Jeżeli jest to ciężki rzut, który po zastosowaniu terapii nie wycofuje się i pozostawia pewne ubytki istnieje duże ryzyko, że jest to jednak jakaś inna postać demielinizacji. W zespole Devica rzuty powodują dużą niepełnosprawność taką jak np. ślepota jedno lub dwu oczna, w krótkim czasie na przestrzeni już nawet kilku lat encefalopatię, duże zaburzenia poznawcze, niedowłady kończyn dolnych czy niedowłady czterokończynowe.
Poza samym ubytkiem ostrości widzenia, dochodzą ubytki w polu widzenia, błyski przed oczami, silne bóle przede wszystkim przy ruchach gałki ocznej, które w przypadku choroby Devica mają silniejsze natężenie niż w SM. W badaniu okulistycznym u chorych z NMO, częściej niż u chorych z SM, można zaobserwować zblednięcie tarczy nerwu wzrokowego od strony skroniowej.
Częstym objawem choroby Devica jest ból związany nie tylko z zapaleniem pozagałkowym nerwu wzrokowego, ale ból na przykład typu korzeniowego – bardzo częste bóle typu rwy kulszowej, które towarzyszą niedowładowi spastycznemu lub częsta spastyczność nocna i to już na wczesnym etapie choroby.
W przypadku leczenia choroby Devica leki, które są stosowane w stwardnieniu rozsianym, w pierwszej linii, nie są skuteczne przy NMO, a nawet mogą zaszkodzić.
Jeśli chodzi o leczenie zaostrzeń stosuje się steroidy dożylnie. W razie braku ich skuteczności można również zastosować immunoglobuliny dożylnie. Do leczenia przewlekłego immunomodulującego, które ma wpływać na przebieg choroby są leki z grupy przeciwciał monoklonalnych anty-CD20, które mają bardzo dobre efekty w hamowaniu postępu i częstości rzutów. Czasami stosuje się próby leczenia supresją, starymi preparatami, które nie szkodzą, ale nie mają spektakularnych efektów.
PL2111301696
Występowanie stałych bólów mięśni nie jest charakterystyczne dla SM, chyba że związane jest z ich wzmożonym napięciem w przebiegu np. spastyczności. U chorych z SM spastyczność dotyczy najczęściej kończyn dolnych. Tkliwość skóry może występować w przebiegu SM, jednak zwykle ogranicza się do jakiegoś obszaru ciała. Jeżeli problemy mają związek z SM, co może potwierdzić neurolog, to możliwe jest stosowanie leczenia objawowego mającego na celu łagodzenie dolegliwości.
PL2201140958