Nie ma jednoznacznej i jednej odpowiedzi na to pytanie. Brak jest dowodów naukowych co do wskazań jednej konkretnej diety/ terapii żywieniowej w SM. Podejście jest bardzo indywidualne, zależne też od innych jednostek chorobowych u danej osoby. Profilaktyka i zatrzymanie postępowanie zatrzymania choroby – znaczenia mają witaminy: D, B2, foliany, B12. Obiecujące kierunki rozwoju: rola mikrobioty jelitowej i kwas alfa-liponowy. Ważne, aby jeżeli kogoś temat dotyczy zredukować nadmierną masę ciała. Wykazano, że nadmierna masa ciała w młodym wieku wiąże się z blisko dwukrotnym ryzykiem wystąpienia stwardnienia rozsianego. W celu dokładnego odebrania systemu jedzenia, bierze się pod uwagę wiele czynników, alergicznych oraz nietolerancje pokarmowe oraz stan mikrobioty jelitowej. Przestrzeganie przez pacjenta wszelkich długoterminowych modyfikacji diety może być głównym czynnikiem przyczyniającym się do lepszych ogólnych wyników zdrowotnych. Dlatego całościowo zrównoważone diety, takie jak dieta śródziemnomorska i antyzapalna mogą zapewnić największe i trwałe korzyści dla pacjentów z SM (w korekcie o indywidualne czynniki).
Inspiracją do przeprowadzenia badań były rozmowy z osobami chorymi na SM. Grupa pacjentów zaznaczała w wywiadzie, że czuje się gorzej, gdy spożywa nabiał krowi. Badania były przeprowadzane na myszach. Wysnuto podejrzenie, że przyczyną jest niewłaściwa odpowiedź immunologiczna, podobna do tej obserwowanej u osób z SM. Przeciwciała przeciwko kazeinie pochodzące od myszy zostały przeniesione do ludzkiej tkanki mózgowej. Okazało się, że gromadziły się one w komórkach odpowiedzialnych za produkcję mieliny w mózgu. Badanie wykazało, że limfocyty B we krwi osób ze stwardnieniem rozsianym szczególnie silnie reagują na kazeinę. Gdy tylko spożywają one świeże produkty mleczne, układ odpornościowy wytwarza wiele przeciwciał przeciwko kazeinie. Z powodu reakcji krzyżowej przeciwciała te uszkadzają również osłonkę mielinową wokół włókien nerwowych. Dotyczy to tylko tych pacjentów z SM, którzy są uczuleni na kazeinę mleka krowiego. Te osoby nie powinny jeść mleka, jogurtu lub twarogu. Możliwe jest, że mleko krowie zwiększa ryzyko zachorowania na SM także u zdrowych osób, bo kazeina może również wywoływać u nich alergię. Po wystąpieniu tego rodzaju reakcji immunologicznej teoretycznie może wystąpić reakcja krzyżowa z mieliną. Nie oznacza to, że nadwrażliwość na kazeinę zawsze prowadzi do rozwoju stwardnienia rozsianego. To wymagałoby innych czynników ryzyka. Warto obserwować samopoczucie po nabiale. Po diagnozie, wykonać test alergiczny w kierunku alergii na kazeinę albo test nietolerancji pokarmowej, który wykaże czy jest nadwrażliwość na mleko krowie.
Tak, generalnie picie dużej ilości kawy nie jest wskazane. Kofeina zawarta jest w kawie, ale także w herbacie, yerba mate, guaranie, kakao, czekoladzie i napojach energetycznych. Mimo, że nie wykazano jednoznacznie, że kofeina podwyższa poziom kortyzolu to jej nadmiar może powodować pobudzenie i niepokój oraz zaburzać sen. Przewlekły stres generuje zwiększone wymagania fizjologiczne dla organizmu. W odpowiedzi na stresor zwiększa się tempo metabolizmu, wzrasta synteza hormonów (np. kortyzolu), neuroprzekaźników (np. adrenaliny, kwasu gamma- aminomasłowego) i nasila się aktywność układu odpornościowego (stan zapalny). To z kolei przekłada się na zwiększone zapotrzebowanie na makro- i mikroskładniki oraz przeciwutleniacze.
Szanowna Pani, można podjąć diagnozę w kierunku SM na kilka sposobów: prywatnie i w ramach NFZ. Prywatnie można od razu udać się do neurologa, który specjalizuje się z diagnozie i leczeniu SM. W ramach NFZ, Najpierw trzeba się udać do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, wziąć skierowanie do Poradni Neurologicznej albo na Oddział Szpitalny.
Natomiast jeżeli chodzi o leczenie SM, to tylko w ramach NFZ takie leczenie będzie nieodpłatne. W ramach diagnostyki są zlecane różne badania, w tym rezonans magnetyczny z kontrastem, które można wykonać jak prywatnie, tak i w ramach NFZ.
Zachęcamy – w razie potrzeby – do kontaktu z Infolinią SM Polskiego Towarzystwa Stwardnienia Rozsianego (22) 127 48 50.
Szanowny Panie, aktualne badania nie wykazują jednoznacznych dowodów na to, że stres występuje jako czynnik ryzyka wystąpienia rzutu. Wykazano jednak związek pomiędzy silnymi sytuacjami stresowymi a wystąpieniem rzutu choroby. Natomiast fizyczny wysiłek i przegrzanie organizmu mogą powodować nasilenie niektórych objawów SM. Na przykład, niektórzy z osób chorych mogą potrzebować więcej odpoczynku, czy mogą mieć trudności z tolerowaniem wilgotnego i gorącego klimatu.
Aktualne dane, które są dostępne, to dane za rok 2021. Pod koniec 2021 roku w Polsce na stwardnienie rozsiane chorowało 54 887 osób, tj. 14,4 na 10 tys. mieszkańców. Chorobowość stwardnienia rozsianego jest ponad dwukrotnie wyższa u kobiet niż u mężczyzn (19,8 vs 8,7 chorych na 10 tys.). Najwyższą chorobowość stwardnienia rozsianego obserwuje się w grupie wiekowej 50-59 lat (26,9 chorych na 10 tys.), a następnie 30-39 (22,5 chorych na 10 tys. mieszk.) oraz 40-49 lat (22 chorych na 10 tys.). Chorobowość stwardnienia rozsianego jest ponad dwukrotnie wyższa u kobiet niż u mężczyzn (19,8 vs 8,7 chorych na 10 tys.). Najwyższą chorobowość stwardnienia rozsianego obserwuje się w grupie wiekowej 50-59 lat (26,9 chorych na 10 tys.), a następnie 30-39 (22,5 chorych na 10 tys. mieszk.) oraz 40-49 lat (22 chorych na 10 tys.).
Więcej można znaleźć tu: https://analizy.mz.gov.pl/html/zpa_sm/chorobowosc.html
Szanowna Pani, najlepiej sięgać po publikacje ze sprawdzonych źródeł. Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony ptsr.org.pl, gdzie umieszczamy wszystkie aktualne informacje na temat choroby, jej przebiegu, leczenia i wsparcia oraz do zapoznania się z naszymi darmowymi publikacjami. Wydawnictwa można pobrać w wersji PDF lub zamówić w wersji papierowej z naszej strony: https://ptsr.org.pl/wydawnictwa oraz do śledzenia mediów społecznościowych naszej organizacji jak i innych organizacji, które wspierają osoby chore na SM. Często oprócz publikacji są organizowane różne wydarzenia, w tym warsztaty i konferencje, które nakierowane na szczerzenie informacji związanych z chorobą.
Jeżeli chodzi o podjęcie leczenia, to może pani wybrać dowolną placówkę, która prowadzi program lekowy leczenia SM, ponieważ nie obowiązuje rejonizacja. Potrzebuje Pani mieć skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu/lekarza rodzinnego/lekarza internisty do Poradni neurologicznej/na Oddział neurologiczny. Z tym skierowaniem trzeba zgłosić się na konsultację do neurologa. Wszystkie placówki, które prowadzą program lekowy można znaleźć tu: https://terminyleczenia.nfz.gov.pl/?search=true&Case=1&ServiceName=LECZENIE+CHORYCH+STWARDNIENIE+ROZSIANE&State=&Locality=&Provider=&Place=&Street=
Obywatel Ukrainy, który ma ubezpieczenie, które obejmuje leczenie w programie lekowym, ma takie prawo do podjęcia leczenia jak i obywatel Polski. Jeżeli chodzi o podjęcie leczenia, to można wybrać dowolną placówkę, która prowadzi program lekowy leczenia SM, ponieważ nie obowiązuje rejonizacja. Potrzebujecie Państwo mieć skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu/lekarza rodzinnego/lekarza internisty do Poradni neurologicznej/na Oddział neurologiczny. Z tym skierowaniem trzeba zgłosić się na konsultację neurologiczną do placówki, która prowadzi program lekowy SM.
Wszystkie placówki, które prowadzą program lekowy można znaleźć tu: https://terminyleczenia.nfz.gov.pl/?search=true&Case=1&ServiceName=LECZENIE+CHORYCH+STWARDNIENIE+ROZSIANE&State=&Locality=&Provider=&Place=&Street=
Na konsultacji z neurologiem warto przy sobie mieć przetłumaczoną na język polski dokumentację, dotyczącą postawionej diagnozy i ewentualnego leczenia: kiedy była postawiona diagnoza, jakie leki były przyjmowane, w jakich okresach, jak przebiegała choroba, opis badania rezonansu magnetycznego.
W razie problemów, zachęcamy do kontaktu z Infolinią Polskiego Towarzystwa Stwardnienia Rozsianego (22) 127 48 50.
Panie Wojciechu,
takie podejście to miód na moje fizjoterapeutyczne serce! Ćwiczenia fizyczne są bardzo ważne dla osób ze stwardnieniem rozsianym, ponieważ pomagają utrzymać sprawność fizyczną, poprawić nastrój i ogólne samopoczucie. Jednakże, kluczowe jest optymalne dobranie obciążeń treningowych, a także umiejętne przeplatanie aktywności o charakterze wytrzymałościowym z aktywnościami o charakterze siłowym, aby nie zaostrzać objawów SM, a jednocześnie realizować założone cele. Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc Panu trenować bezpiecznie i efektywnie:
Monitorowanie intensywności treningu
Słuchaj swojego ciała, zwracaj uwagę na sygnały wysyłane przez Twój organizm. Jeśli czujesz się zmęczony, osłabiony, masz zawroty głowy lub inne nietypowe objawy, zrób przerwę lub zmniejsz intensywność ćwiczeń.
Nie bez znaczenie jest właściwa ocena intensywności wysiłku. Możesz używać w tym celu skali postrzeganego wysiłku (RPE), znanej również jako skala Borga. Celuj w umiarkowaną intensywność (RPE 12-14 na skali 6-20).
Osobiście lubię oceniać intensywność wysiłku o charakterze wytrzymałościowym przy pomocy monitoringu tętna treningowego. W wytycznych NICE (National Institute for Health and Care Excellence) dotyczących aktywności fizycznej dla osób z SM określono strefy tętna, w jakich najlepiej uprawiać aktywność fizyczną w zależności od poziomu wytrenowania.
Dokładny opis tych wytycznych znajduje się w Przewodniku Rehabilitacji w SM, który bezpłatnie można pobrać tutaj:
https://ptsr.waw.pl/wp-content/uploads/2023/04/REHABILITACJAdo-internetu.pdf
Więcej informacji o rodzajach aktywności fizycznej znajdzie Pan także w poniższych filmach:
Realistyczne cele
Stopniowo zwiększaj intensywność i czas trwania ćwiczeń. Nie próbuj osiągać zbyt dużo zbyt szybko.
W wypadku wysiłku o charakterze wytrzymałościowym w ramach progresji trudności najpierw zwiększamy ilość treningów w tygodniu albo wydłużamy czas trwania pojedynczego treningu, a na końcu zwiększamy intensywność danej aktywności (przyspieszamy, pochylamy bieżnię, zwiększamy opór etc.)
Wysiłek o charakterze siłowym również projektujemy inaczej, niż u osób zdrowych. Rezygnujemy z niskiej liczby powtórzeń i dużego obciążenia na korzyść większej liczby powtórzeń i mniejszego obciążenia tak, aby ostatnie powtórzenie nie stanowiło problemu. Jednym słowem w treningu siłowym zawsze chcemy mieć zapas sił. Ponownie pozwolę sobie odesłać Pana do Przewodnika Rehabilitacji w SM, gdzie dokładnie wszystko opisałam.
Unikanie przegrzewania
Ćwicz w dobrze wentylowanym pomieszczeniu i unikaj ćwiczeń na zewnątrz w upalne dni. Możesz również korzystać z chłodzących ręczników lub innych okładów.
Niektóre osoby chwalą sobie procedurę wstępnego schłodzenia. Chłodząc się przed aktywnością mogącą prowadzić do przegrzania, można obniżyć temperaturę ciała nawet o 1 stopień, co utrzymuje się kilka godzin. Jest więc o co walczyć. Dokładny opis tej procedury opisałam w Poradniku, do którego ponownie pozwolę sobie odesłać.
Oczywiście nie zapominajmy o tym, żeby pić dużo wody przed, w trakcie i po treningu, aby zapobiec odwodnieniu i przegrzewaniu organizmu.
Regularne przerwy
Włącz krótkie przerwy między seriami ćwiczeń, aby pozwolić ciału na regenerację. Upewnij się, że masz odpowiednią ilość dni odpoczynku między treningami, aby uniknąć przetrenowania.
Zróżnicowanie ćwiczeń
Ćwicz różne grupy mięśni i zmieniaj rodzaje ćwiczeń, aby uniknąć nadmiernego obciążenia tych samych partii mięśniowych. Dodaj ćwiczenia poprawiające równowagę i elastyczność, takie jak joga czy pilates do swojej rutyny.
Fizjoterapeuta i trening
Kontynuuj współpracę z doświadczonym trenerem, który zna Twoje ograniczenia i potrzeby. Upewnij się, że program treningowy jest dostosowany do Twojego stanu zdrowia. Dobrym pomysłem może być zapoznanie swojego trenera z wytycznymi dotyczącymi projektowania wysiłku w SM.
Regularnie jednak konsultuj się z fizjoterapeutą w celu monitorowania swojego stanu zdrowia i ewentualnego dostosowania planu treningowego. Dobra współpraca pomiędzy osobami mającymi wpływ na Twój stan to klucz do sukcesu!
Zarządzanie zmęczeniem
Planuj treningi na porę dnia, kiedy masz najwięcej energii. Dla wielu osób ze SM najlepszy czas na ćwiczenia to poranek lub wczesne popołudnie. Używaj technik relaksacyjnych, takich jak medytacja czy głębokie oddychanie, aby wspierać regenerację i zarządzać stresem.
Trening fizyczny jest korzystny dla osób ze stwardnieniem rozsianym, ale kluczowe jest właściwe dostosowanie obciążeń treningowych do potrzeb i możliwości konkretnej osoby. Słuchaj swojego ciała, monitoruj intensywność treningów, unikaj przegrzewania, wprowadzaj regularne przerwy, zróżnicuj ćwiczenia, a w razie potrzeby skonsultuj się z lekarzem lub fizjoterapeutą np. w ramach poradni PTSR. Dzięki temu będziesz mógł czerpać maksymalne korzyści z ćwiczeń bez ryzyka zaostrzenia objawów SM.
Dbaj o siebie i powodzenia w treningach!
Joanna Tokarska – Fizjopozytywna