• Co to jest rehabilitacja, neurorehabilitacja i czy można rehabilitować się poprzez sport?
• Czy stwardnienie rozsiane oznacza koniec intensywnych treningów?
• Kiedy udać się do fizjoterapeuty?
• Jakie znaczenie ma aktywność fizyczna dla osób z SM?
• Czy są jakieś rodzaje aktywności fizycznej zakazane lub szczególnie rekomendowane w stwardnieniu rozsianym?

Czym różni się sport od rehabilitacji czy fizjoterapii?

Pojęcia takie jak „aktywność fizyczna”, „sport”, a nawet „rehabilitacja” czy „fizjoterapia” są często używane zamiennie i rozumiane jako wszelkie działania wykorzystujące ruch i pracę z ciałem mające wesprzeć pacjenta w chorobie. Warto jednak wiedzieć, że czym innym jest sport czy aktywność fizyczna, a czym innym proces rehabilitacji, chociaż jedno może być realizowane przez drugie. Celem rehabilitacji jest „naprawienie czegoś, co uległo uszkodzeniu”. W sporcie realizowane są przede wszystkim cele treningowe np. poprawa wydolności, siły itd. Niekoniecznie jednak działania w sporcie są nastawione na poprawę stanu zdrowia.

Jak więc rehabilitować się poprzez sport?

Rehabilitacja poprzez sport jest możliwa, jeśli ustawimy swoje cele treningowe w taki sposób, aby jednocześnie sprzyjały one poprawie stanu zdrowia. Poprzez właściwe dobranie dyscypliny sportowej oraz indywidualny dobór ćwiczeń można niwelować lub zapobiegać powstawaniu deficytów np. narządów ruchu, spastyczności itd.

Kiedy należy udać się do fizjoterapeuty?

Nawet jeśli po diagnozie nie doświadcza się żadnych objawów np. ze strony narządu ruchu to warto udać się do fizjoterapeuty. Celem wizyty nie musi być bowiem plan rehabilitacji czy późniejsze, regularne spotkania, ale fizjoprofilaktyka. Będzie opierała się ona między innymi na doborze właściwych ćwiczeń, fizjoedukacji oraz rozmowie np. o tym jaki rodzaj aktywności fizycznej warto wprowadzić.

Czy można uprawiać wyczynowy, intensywny sport mając stwardnienie rozsiane?

Jednym z podstawowych zaleceń dla pacjentów z SM jest to, aby się nie przegrzewać i nie przemęczać. W teorii powinno to oznaczać, że intensywny wysiłek związany ze sportem nie jest wskazany. Jednak wiele osób, które dostają diagnozę SM kontynuują swoją przygodę ze sportem amatorskim, a nawet zawodowym. Warunkiem jest jednak zawsze dobranie zakresu takiej aktywności do stanu zdrowia i możliwości danej osoby. Istotny jest także aspekt związany z przegrzaniem. Osobom z SM, które chcą intensywnie ćwiczyć zaleca się między innymi częstsze przerwy połączone ze schładzaniem ciała.

Czy aktywność fizyczna jest ważna dla osób ze stwardnieniem rozsianym?

Badania pokazują, że regularna aktywność fizyczna ma ogromne znaczenie w rokowaniach odnośnie przebiegu choroby. Naukowcy wykazali też, że wydolność oddechowa pacjentów z SM może być nawet o 30% niższa niż u osób zdrowych. Jednocześnie osoby z SM często mają mniej aktywności niż osoby zdrowe – dotyczy to zarówno kwestii sportu, jak i codziennych, podstawowych czynności. Im wcześniej wprowadzimy zarówno zmiany w stylu życia polegające np. na zwiększeniu dziennej liczb kroków, jak i dodamy do tego np. treningi aerobowe, tym dłużej będziemy mogli utrzymać organizm w lepszej formie i zmniejszyć ryzyko postępowania niepełnosprawności.

Jakie rodzaje aktywności fizycznej są zalecenie dla osób ze stwardnieniem rozsianym?

Trzeba podkreślić, że aktywność fizyczną dobiera się do pacjenta, a nie do choroby. Podobnie jak w przypadku ogólnych zasad profilaktyki zdrowia z pewnością korzystne będą ćwiczenia o charakterze aerobowym np. pływanie, jazda na rowerze itd. Oczywiście zawsze trzeba brać pod uwagę indywidualne możliwości danej osoby. Dla osób z zaburzeniami równowagi lepsze będzie np. pływanie niż jazda na rowerze. Dobrze działają także ćwiczenia wzmacniające, ćwiczące balans takie jak np. joga. Niezmiernie ważnym aspektem jest to, aby ćwiczenia sprawiały pacjentowi satysfakcję, a nie były jedynie przykrym obowiązkiem.

Czym różni się fizjoterapia od neurofizjoterapii?

Należy wiedzieć, że każdy fizjoterapeuta w Polsce ma uprawnienia, aby działać w zakresie neurofizjoterapii, bowiem nie istnieją dla nich oddzielne specjalizacje i każdy dyplomowany fizjoterapeuta ma takie same uprawnienia. Jednak wielu fizjoterapeutów, w czasie swojej drogi zawodowej, wybiera dziedzinę, w której dodatkowo się szkoli lub zdobywa większe doświadczenie. Dla niektórych taką specjalizacją będzie właśnie neurofizjoterapia, czyli rodzaj fizjoterapii skoncentrowanej na pracy z osobami, u których problemy powodowane są problemami w funkcjonowaniu układu nerwowego.. Wybierając specjalistę warto zapytać się jaki jest profil jego działalności i jakie ma doświadczenie w pracy np. z osobami ze stwardnieniem rozsianym.

Jeśli zainteresował Cię ten temat to koniecznie wysłuchaj całej rozmowy z fizjoterapeutką Joanną Tokarską. Podcast z cyklu #ZapytajoSM znajdziesz na:

• Spotify
• YouTube
• Zapytaj o SM … fizjoterapeutkę

Skrypt do pobrania w pdf: Zapytaj o SM … fizjoterapeutkę

Bibliografia:

• Kubsik-Gidlewska AM, Klimkiewicz P, Klimkiewicz R, Janczewska K, Woldańska-Okońska M. Rehabilitation in multiple sclerosis. Adv Clin Exp Med. 2017 Jul;26(4):709-715. doi: 10.17219/acem/62329. PMID: 28691412.
• Kim Y, Lai B, Mehta T, Thirumalai M, Padalabalanarayanan S, Rimmer JH, Motl RW. Exercise Training Guidelines for Multiple Sclerosis, Stroke, and Parkinson Disease: Rapid Review and Synthesis. Am J Phys Med Rehabil. 2019 Jul;98(7):613-621. doi: 10.1097/PHM.0000000000001174. PMID: 30844920; PMCID: PMC6586489.
• Latimer-Cheung AE, Pilutti LA, Hicks AL, Martin Ginis KA, Fenuta AM, MacKibbon KA, Motl RW. Effects of exercise training on fitness, mobility, fatigue, and health-related quality of life among adults with multiple sclerosis: a systematic review to inform guideline development. Arch Phys Med Rehabil. 2013 Sep;94(9):1800-1828.e3. doi: 10.1016/j.apmr.2013.04.020. Epub 2013 May 10. PMID: 23669008.
• Heine M, Verschuren O, Hoogervorst EL, van Munster E, Hacking HG, Visser-Meily A, Twisk JW, Beckerman H, de Groot V, Kwakkel G; TREFAMS-ACE study group. Does aerobic training alleviate fatigue and improve societal participation in patients with multiple sclerosis? A randomized controlled trial. Mult Scler. 2017 Oct;23(11):1517-1526. doi: 10.1177/1352458517696596. Epub 2017 May 22. PMID: 28528566; PMCID: PMC5624301.
• Edwards T, Pilutti LA. The effect of exercise training in adults with multiple sclerosis with severe mobility disability: A systematic review and future research directions. Mult Scler Relat Disord. 2017 Aug;16:31-39. doi: 10.1016/j.msard.2017.06.003. Epub 2017 Jun 12. PMID: 28755682.
• Smith M, Neibling B, Williams G, Birks M, Barker R. A qualitative study of active participation in sport and exercise for individuals with multiple sclerosis. Physiother Res Int. 2019 Jul;24(3):e1776. doi: 10.1002/pri.1776. Epub 2019 Apr 22. PMID: 31012221.
• Guidry, A., & Crutchfield, K. (2018). Athletes with neurologic disease. In Handbook of clinical neurology (Vol. 158, pp. 445-462). Elsevier.
• Döring, A., Pfueller, C. F., Paul, F., & Dörr, J. (2012). Exercise in multiple sclerosis–an integral component of disease management. Epma journal, 3(1), 2.
• Casey B, Coote S, Galvin R, Donnelly A. Objective physical activity levels in people with multiple sclerosis: Meta-analysis. Scand J Med Sci Sports. 2018 Sep;28(9):1960-1969. doi: 10.1111/sms.13214. Epub 2018 May 30. PMID: 29762863.
• Kim Y, Mehta T, Lai B, Motl RW. Immediate and Sustained Effects of Interventions for Changing Physical Activity in People with Multiple Sclerosis: Meta-analysis of Randomized Controlled Trials. Arch Phys Med Rehabil. 2020 Aug;101(8):1414-1436. doi: 10.1016/j.apmr.2020.03.017. Epub 2020 Apr 25. PMID: 32343973.
• Kinnett-Hopkins D, Adamson B, Rougeau K, Motl RW. People with MS are less physically active than healthy controls but as active as those with other chronic diseases: An updated meta-analysis. Mult Scler Relat Disord. 2017 Apr;13:38-43. doi: 10.1016/j.msard.2017.01.016. Epub 2017 Feb 1. PMID: 28427699.
• Halabchi, F., Alizadeh, Z., Sahraian, M. A., & Abolhasani, M. (2017). Exercise prescription for patients with multiple sclerosis; potential benefits and practical recommendations. BMC neurology, 17(1), 185. https://doi.org/10.1186/s12883-017-0960-9
• Razazian N, Kazeminia M, Moayedi H, Daneshkhah A, Shohaimi S, Mohammadi M, Jalali R, Salari N. The impact of physical exercise on the fatigue symptoms in patients with multiple sclerosis: a systematic review and meta-analysis. BMC Neurol. 2020 Mar 13;20(1):93. doi: 10.1186/s12883-020-01654-y. PMID: 32169035; PMCID: PMC7068865.
• Cruickshank TM, Reyes AR, Ziman MR. A systematic review and meta-analysis of strength training in individuals with multiple sclerosis or Parkinson disease. Medicine (Baltimore). 2015 Jan;94(4):e411. doi: 10.1097/MD.0000000000000411. PMID: 25634170; PMCID: PMC4602948.
• Losy, J., Bartosik-Psujek, H., Członkowska, A., Kurowska, K., Maciejek, Z., Mirowska-Guzel, D., … & Stępień, A. (2016). Leczenie stwardnienia rozsianego. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neurologicznego. Polski Przegląd Neurologiczny, 12(2), 80-95.