W ramach „Zapytaj o SM” do naszych ekspertów często wpadają pytania dotyczące prążków oligloklonalnych. Prosicie o interpretacje wyników badań, pytacie o to jakie są ich typy.

Ocena prążków oligoklonalnych następuje w wyniku punkcji lędźwiowej, w trakcie której od osoby z podejrzeniem SM pobierany jest płyn mózgowo-rdzeniowy (PMR). Płyn mózgowo-rdzeniowy to ciecz wytwarzana w układzie komorowym naszego mózgu, której zadaniem jest przede wszystkim ochrona mózg przed uszkodzeniami. Procedura punkcji lędźwiowej polega na wkłuciu igły pomiędzy kręgi kręgosłupa lędźwiowego do przestrzeni, w której znajduje się płyn PMR.

Warto wiedzieć, że choć prążki oligoklonalne badane są w przypadku podejrzenia wystąpienia stwardnienia rozsianego, to podwyższony poziom IgG wskazuje na aktywność procesu immunologicznego w ośrodkowym układzie nerwowym też w przypadku innych chorób autoimmunologicznych i zapalnych układu nerwowego.

Obecnie rozróżnia się 5 typów prążków oligoklonalnych. W rozróżnieniu ich pomogła dr Iwona Rościszewska-Żukowska w trakcie webinaru z 27 maja 2024. Zachęcamy do zapoznania się z jej wypowiedzią:

„Wiemy, że stwardnienie rozsiane to choroba autoimmunologiczna, czyli choroba, w której produkowane są autoreaktywne przeciwciała, czyli przeciwciała przeciwko własnym komórkom organizmu. W przypadku stwardnienia rozsianego te przeciwciała ukierunkowane są przeciwko osłonce mielinowej, w związku z czym prążki oligoklonalne to nic innego jak klonalne, a więc jednakowe, przeciwciała w klasie IgG, które skierowane są przeciwko białkom osłonki mielinowej. Może to być białko zasadowe mieliny, może to być białko oligodendrocytów.
Badając płyn mózgowo-rdzeniowym, przeprowadza się takie ogniskowanie izoelektryczne i ocenia się, jaki jest rozkład białek w płynie mózgowo-rdzeniowym. Na podstawie tego porównuje się rozkład prążków oligoklonalnych, a więc tych oligoklonalnych przeciwciał, w surowicy z prążkami przeciwciał w płynie mózgowo-rdzeniowym. W zależności od koincydencji tych przeciwciał rozpoznajemy typy prążków.
Mamy 5 typów prążków oligoklonalnych.
Typ 1 jest wtedy, kiedy zarówno w surowicy jak i w płynie mózgowo-rdzeniowym nie mamy żadnych prążków, w związku z czym wynik jest wtedy prawidłowy. Czyli, jeśli ktoś ma wynik „prążki oligoklonalne typ 1” w płynie mózgowo-rdzeniowym, to oznacza, że wynik jest prawidłowy, jak u zdrowej osoby.
Jeśli natomiast nie mamy prążków oligoklonalnych w surowicy, ale mamy je obecne w płynie mózgowo-rdzeniowym, wówczas świadczy to o tym, że w obrębie ośrodkowego układu nerwowego  toczy się proces autoreaktywny, czyli typowy dla stwardnienia rozsianego.
Zatem typowy dla stwardnienia rozsianego to typ 2 prążków oligoklonalnych – brak w surowicy, obecne w płynie mózgowo-rdzeniowym.
Typ 3 występuje wtedy, gdy mamy obecne prążki w surowicy, ale w płynie mózgowo-rdzeniowym oprócz prążków dokładnie takich samych, jak w surowicy, znajdują się jeszcze dodatkowe prążki. Wówczas myślimy, że toczy się ogólnoustrojowy proces zapalny,  z zajęciem również ośrodkowego układu nerwowego. |
Typ 4 jest wówczas, kiedy w surowicy i w płynie mózgowo rdzeniowym mamy obecne identyczne prążki oligoklonalne. Świadczy to tylko o tym, że w obrębie ośrodkowego układu nerwowego najpewniej nie ma żadnego zapalenia, tylko przeciwciała z obwodu przeszły – poprzez uszkodzoną barierę krew-mózg – do ośrodkowego układu nerwowego. Typ 4 najbardziej typowy jest dla zakażeń ogólnoustrojowych, czyli toczących się poza układem nerwowym.
Typ 5 jest rzadko spotykany i mówimy o nim wtedy, gdy mamy kilka prążków monoklonalnych, czyli jednego typu, w surowicy i w płynie mózgowo-rdzeniowym. Jest on typowy dla dysproteinemii, czyli zupełnie innych chorób niż choroby układu nerwowego.
Podsumowując, należy zapamiętać, że typowe dla stwardnienia rozsianego są prążki typu 2.”