Autor: lek. Aleksandra Karuga

Neuroplastyczność to umiejętność mózgu do przystosowywania się do zmian – zarówno zewnętrznych, ale także występujących wewnątrz organizmu. Plastyczność mózgu umożliwia nam między innymi procesy uczenia się i zapamiętywania. To zjawisko jest obecne nie tylko u zdrowych osób, lecz także u pacjentów z organicznym uszkodzeniem mózgu, gdzie pełni istotną rolę w naprawie uszkodzonych funkcji mózgu.

U osób zdrowych neuroplastyczność opiera się na procesach uczenia się i zapamiętywania, natomiast u pacjentów chorych na stwardnienie rozsiane częściowe lub całkowite odzyskanie utraconych funkcji uszkodzonego chorobą układu nerwowego jest możliwe dzięki zmianom naprawczym na poziomie zarówno komórkowym, molekularnym i synaptycznym, ale również w zakresie przekształceń całych sieci komórkowych w obrębie kory mózgu.

Dlatego też u pacjentów, także u tych u których występują liczne zmiany demielinizacyjne, obserwuje się zwykle w trakcie remisji częściowy, a nawet całkowity powrót utraconych podczas rzutu funkcji.

Obecnie zjawisko neuroplastyczności wchodzi w obszar coraz większego zainteresowania zarówno neurobiologów jak i lekarzy zajmujących się leczeniem pacjentów ze stwardnieniem rozsianym. Zdano sobie sprawę, że ogromny potencjał znajdujący się w tej naturalnej zdolności mózgu, odpowiednio zintensyfikowany (zarówno ewentualnymi lekami lub postępowaniem niefarmakologicznym) mógłby skutecznie uzupełniać aktualnie stosowane terapie, wpływając na kompleksowość ochrony układu nerwowego zajętego procesem chorobowym.

Pomimo intensywnych badań, do chwili obecnej nie udało się odkryć leku, który stymulowałby skutecznie neuroplastyczność. Badania wykazały natomiast dużą skuteczność neurorehabilitacji w zakresie treningów uwagi, planowana strategicznego, pamięci oraz zdolności wzrokowo-przestrzennych. Szacuje się, że nawet u około 70% pacjentów chorujących na stwardnienie rozsiane występują problemy z pamięcią związane z zaburzeniami funkcji poznawczych w przebiegu choroby. Trudności z pamięcią stanowią u chorych na stwardnienie rozsiane niejednokrotnie istotny problem wpływający na dotychczasową pracę zawodową oraz edukację. Rola rehabilitacji w stwardnieniu rozsianym jest niestety w praktyce nadal niedoceniana w kontekście pozytywnego wpływu na neuroplastyczność.

Wykazano w szeregu badań, że rehabilitacja u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym poprawia nie tylko funkcje ruchowe, ale także istotnie wpływa na poprawę funkcji pamięci i procesów poznawczych.

Badania nad zagadnieniem neuroplastyczności dowodzą, że aktywność fizyczna istotnie poprawia funkcje takie jak orientacja w przestrzeni, przyswajanie wiedzy, koncentracja oraz szybkość przetwarzania informacji. Dlatego tak ważne jest wprowadzenie różnych metod rehabilitacji (czy też nawet prostej aktywności fizycznej) już na samym początku choroby. Obecnie coraz większe zainteresowanie budzi wykorzystywanie do treningu funkcji poznawczych specjalnych programów komputerowych, a także gier komputerowych. Okazuje się, że gry komputerowe poprzez dynamiczną, wielosensoryczną stymulację układu nerwowego mogą korzystnie wpływać na szereg funkcji poznawczych, a zwłaszcza mogą poprawiać pamięć krótkotrwałą oraz orientację przestrzenną i koncentrację – powyższe wyniki zostały potwierdzone nie tylko w testach psychologicznych, ale także w badaniach neuroobrazowych z wykorzystaniem czynnościowego rezonansu magnetycznego.

Wykazano także, że podobne zmiany w strukturze istoty szarej mózgu zachodzą także u pacjentów, którzy regularnie stosują medytację.

Wskazano w sposób jednoznaczny, że powyżej opisane działania, wykonywane w sposób regularny, stymulują ośrodkowy układ nerwowy, umożliwiając dzięki neuroplastyczności przywracanie utraconych funkcji mózgu.

W praktyce im wcześniej zacznie się tę stymulację tym większe są szanse na pobudzenie potencjału układu nerwowego, który jest ogromny.

PL2305042820

PIŚMIENNICTWO:

1. Ksiazek-Winiarek DJ, Szpakowski P, Glabinski A: Neural plasticity in multiple sclerosis: the functional and molecular background. Neural Plast 2015; 2015: 307175
2. Di Filippo M, de Iure A, Durante V et al.: Synaptic plasticity and experimental autoimmune encephalomyelitis: implications for multiple sclerosis. Brain Res 2015; 1621: 205–213
3. Peran, P., Nemmi, F., Dutilleul, C., Finamore, L., Falletta Caravasso, C., Troisi, E., et al. (2020). Neuroplasticity and brain reorganization associated with positive outcomes of multidisciplinary rehabilitation in progressive multiple sclerosis: a fMRI study. Scler. Relat. Disord. 42:102127. doi: 10.1016/j.msard.2020.102127
4. Nguemeni, C., Nakchbandi, L., Homola, G., and Zeller, D. (2020). Impaired consolidation of visuomotor adaptation in patients with multiple sclerosis. J. Neurol. 28, 884–892. doi: 10.1111/ene.14599
5. Guo, L. Y., Lozinski, B., and Yong, V. W. (2020). Exercise in multiple sclerosis and its models: focus on the central nervous system outcomes. Neurosci. Res. 98, 509–523. doi: 10.1002/jnr.24524